Do nabycia w Centrum Kultury Prawosławnej jest już najnowsza publikacja Wydawnictwa Warszawskiej Metropolii Prawosławnej, autorstwa p. Jarosława Charkiewicza – „Kult świętych w Kościele prawosławnym” . Książka składa się z sześciu części. Pierwsza część poświęcona jest szeroko rozumianej kwestii świętości w Kościele. Wchodzą w nią dwa zasadnicze elementy: biblijna nauka o świętości oraz eklezjalno-patrystyczna jej wizja. U źródeł biblijnej nauki o świętości leży świętość Boga, której odbiciem powinna być świętość człowieka. Źródła tej nauki znajdują się w Starym Testamencie, zaś ukształtowaną postać przybrała ona w Nowym Testamencie. Kluczowym elementem eklezjalno-patrystycznej wizji świętości jest świętość Kościoła, źródłem której jest żyjący i działający w Kościele Bóg. Kościół jest święty swym ścisłym i nierozerwalnym związkiem ze swoją Głową – Jezusem Chrystusem i Świętym Duchem. Istotnym elementem tejże wizji świętości jest również nauka św. Ojców na temat świętości. Pierwszą część kończą rozważania na temat kierowanego przez Boga do wszystkich, którzy w Niego wierzą, wezwania do doskonalenia i uświęcania swego życia.

W drugiej części pracy omówione zostały główne teologiczne aspekty kultu świętych. Szczególnie zarysowana została w niej prawosławna nauka o obrazie i podobieństwie Bożym oraz przebóstwieniu. Przedstawione tu również zostało wyraźne rozgraniczenie różnic pomiędzy dwoma pojęciami: chwały – przynależnej wyłącznie Bogu, oraz czci, którą człowiek wierzący obdarza świętych. Wyjaśnione też zostały różnice pomiędzy kultem świętych a pogańskim kultem herosów oraz kultem aniołów.

Trzecia i czwarta część książki zawierają omówienie początków kultu świętych, jego rozwoju historycznego oraz głównych przejawów tego kultu. Rozwój historyczny kultu świętych obejmuje okres od czasów starotestamentowych, poprzez Nowy Testament i czasy apostolskie oraz kluczowy dla jego kształtowania edykt mediolański (313), a kończy się ostatecznym pokonaniem herezji ikonoklastów (połowa IX w.), kiedy kult świętych ukształtował się ostatecznie. W części czwartej omówione zostały poszczególne elementy kultu świętych – formy, w jakich się on przejawia, a mianowicie: modlitewne obcowanie Kościoła i wiernych ze świętymi, cześć oddawana relikwiom i ikonom świętych, ich obecność w kalendarzach kościelnych, hymnografii i hagiografii.

Piąta część pracy obejmuje kwestię ogłaszania świętości – kanonizacji. Zagadnienie to zostało ujęte w aspekcie historycznym i teologicznym, przy czym osobno przedstawiono kryteria kanonizacji w Prawosławiu i proces rozwojowy procedury kanonizacyjnej.

Ostatnia, szósta część pracy, poświęcona jest typologii świętych w Kościele prawosławnym oraz bezpośrednio związanemu z nią nazewnictwu świętych. Znalazły się w niej również rozważania na temat wyjątkowej roli Matki Bożej wśród innych świętych, jak też różnorodności i hierarchizacji świętych w Prawosławiu. Zaproponowana dwustopniowa typologia oraz związane ze świętymi nazewnictwo świadczą o dynamicznym charakterze świętości, nieznającej ziemskich granic.

———————————————–

Jarosław Charkiewicz, „Kult świętych w Kościele prawosławnym. Teologia, historia, formy, typologia”, Warszawska Metropolia Prawosławna, Warszawa 2015, s. 480.