Współczesny świat stawia wciąż przed każdym człowiekiem wyzwania wyjątkowe, z którymi – chcąc czy nie chcąc – musi się on nieustannie zmierzać. Wyzwania te są wyjątkowe, bo i czasy mamy niezwykłe, o ile jakiekolwiek czasy można było nazwać zwykłymi i nieniosącymi ze sobą ważnych wyzwań… Mimo to można pokusić się o stwierdzenie, że czasy nam współczesne są rzeczywiście wyjątkowe dla sfery duchowej człowieka. Narzucany światu, często ordynarnie, bez wyczucia miejsca i czasu, a innym razem chytrze i przemyślanie, tzw. zachodni materialistyczny styl życia i system wartości, duchowe życie człowieka marginalizuje, a nawet neguje. Czy istnieją na to jakiekolwiek lekarstwa? Czy człowiek, który przywiązuje wagę do własnego życia duchowego, a ponad doczesnością stawia cele wyższe, ma we współczesnych czasach rację bytu? A jeśli tak, to jak powinien on sobie radzić, jakimi drogami podążać do życia wiecznego? Czy czynić to powinien w pojedynkę czy w grupie? A może istnieje jeszcze jakaś inna droga?

Na to, że istnieje inna, trzecia droga, wskazuje książka, która ujrzała światło dzienne zupełnie niedawno, w okolicach tegorocznej Paschy. To praca, co znamienne, autorstwa mniszki Nikołai (Aleksiejuk), znanej do tej pory głównie z przekładów z języków angielskiego i francuskiego na język polski dzieł współczesnych prawosławnych teologów. Tym razem czytelnik ma możliwość zapoznania się z jej osobistymi przemyśleniami, bazującymi – co nie może dziwić – na nauczaniu Cerkwi, dziełach św. Ojców i współczesnych prawosławnych teologów. Nowo wydana książka jest jej pracą magisterską, obronioną niedawno w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie, pracą, bez wątpienia, znacznie wybijająca się ponad przeciętność i stanowiącą zachętę – dla samej autorski, ale też innych, do kontynuowania poszukiwań – i tych duchowych, i tych stricte teologicznych.

Ową trzecią drogą jest podążanie ku zbawieniu w „zespole dwuosobowym”, w duecie z doświadczonym przewodnikiem, z ojcem duchowym. Tradycja duchowej opieki przez osobę doświadczoną w życiu duchowym nad tą mało jeszcze doświadczoną sięga początku istnienia Cerkwi. Jak nigdzie indziej nadal pozostaje ona żywa (choć często mało nagłaśniana) właśnie w Prawosławiu. Praktykowanie „instytucji” ojcostwa duchowego znakomicie oddaje głębię naszej wiary, jej specyfikę i przesłanie, jakie niesie światu. Prawosławie stawia bowiem życie duchowe człowieka na pierwszym miejscu nawet w tak materialistycznych i zsekularyzowanych czasach jak współczesne…

Prezentowana praca mniszki Nikołai wydaje się kompleksowa w ujęciu tematu. Ukazuje ona bowiem, z jednej strony, teoretyczno-teologiczne podstawy najważniejszych kwestii związanych z ojcostwem duchowym, a z drugiej strony, stanowi przejrzysty praktyczny przewodnik dla osób poszukujących kierownika duchowego, a poniekąd również dla tych, których Bóg – dzięki łasce Świętego Ducha i ich usilnej praktycznej aktywności modlitewno-sakramentalnej – może kiedyś powołać na ojca duchowego.

Wiele miejsca w swoich rozważaniach autorka poświęca na omówienie kwestii związanych z rolą ojca duchowego, wychodząc przy tym od jego definicji, w której podkreśla, jak wiele elementów na tę definicję się składa. Pisze, zatem, m.in. o tym, że ojciec duchowy to jednocześnie i nauczyciel, i doradca, i przewodnik, i lekarz, ale również poręczyciel za swe dziecko duchowe i punkt orientacyjny dla niego. Przechodząc poprzez cechy, jakie prawdziwy ojciec duchowy powinien posiadać, w dalszej części mniszka Nikołaja analizuje relacje wzajemne osób w omawianym „duecie”, aby później przejść do kwestii wyjawiania przewodnikowi duchowemu swych myśli przez dziecko duchowe i spowiedzi. Następnie przechodzi ona do analizy podobieństw i różnic ojcostwa duchowego i psychoanalizy, którą zachodnie społeczeństwo złudnie próbuje jeszcze podmienić głębokie relacje człowieka z Bogiem i zaspokoić praktykami ze sfery psychoanalizy głód męczący człowieka myślącego jeszcze o zbawieniu. W ostatnim rozdziale autorka omawia szereg kwestii dotyczących ojcostwa duchowego w różnych środowiskach.

Jeśli nie jest jeszcze zbyt późno, a pokładając nadzieję w Bogu, można tak założyć, to warto, aby współczesny człowiek pomyślał, co oczekuje go „po tamtej stronie”. O ile ta wcale nieodległa przyszłość przemówi do niego oczyma wyobraźni, to jest szansa, że zastanowi się on nad swym obecnym życiem. A gdy się zastanowi, daj Boże, może zda on sobie sprawę, że zbawianie się w pojedynkę dostępne jest raczej nie jemu samemu, a jedynie wybranym herosom ducha. A jeśli to zrozumie, to – ufam – sięgnie po niniejszą książkę, a ona pomoże mu znaleźć taką drogę życia, na której napotka tego, który pomoże mu poznać samego siebie i z Bożą pomocą osiągnie zbawienie.

Książkę można kupić m.in. w Centrum Kultury Prawosławnej w Białymstoku, w sklepiku internetowym www.sklep.cerkiew.pl oraz w sklepiku Bractwa Młodzieży Prawosławnej w Białymstoku.

Autor: Mniszka Nikołaja

Tytuł: Prawosławna tradycja ojcostwa duchowego

Wydanie: Białystok 2015

Ilość stron:150

Jarosław Charkiewicz